De aanwezigheid van listeria is net zoals vele andere bacteriën gekoppeld aan het werken met voedsel. De wensen van de consument, zoals het zo min mogelijk gebruiken van niet-natuurlijke toevoegingen, zorgen er echter ook voor dat de kans op een besmetting door bacteriën in het voedsel groter wordt. Ook de toenemende vraag naar kant-en-klare maaltijden brengt risico’s met zich mee, omdat deze maaltijden niet meer verhit worden voordat ze gegeten worden. Bovendien blijkt steeds vaker dat zelfs kleine listeriaconcentraties al grote gevolgen kunnen hebben. Het voorkomen van microbiële en kruisbesmettingen is belangrijker dan ooit.
Uiteraard weet u dat reiniging- en desinfectieprocedures essentieel zijn om microbiële en kruisbesmettingen te voorkomen. Helaas bestaat er nogal wat onduidelijkheid over wat de juiste manier is en zijn er veel factoren die het effect kunnen beïnvloeden, zoals wanneer, hoe, met welke middelen, de volgorde van de stappen, in welk tijdsbestek, etc.
Wanneer is het beste moment om te reinigen bij de productie van voedingsmiddelen?
Vaak wordt gedacht dat het einde van de productierun het beste moment is om te reinigen, terwijl goed reinigen en desinfecteren het startpunt van ieder productieproces zou moeten zijn. Het is van belang dat de reiniging en desinfectie als een continu proces wordt gezien, inclusief de aansturing en het opleiden en bijscholen van personeel. Schoon moet het uitgangspunt zijn en een onderdeel van het volledige productieproces, nooit het sluitstuk.
Als in het productieproces producten verhit worden, zoals bijvoorbeeld in een bakkerij, is het belangrijk om te realiseren dat er tijdens het afkoelen en voor het verpakken ook besmetting plaats kan vinden met micro-organismen die in de andere ruimtes nog wel in de lucht kunnen zitten. Alle plekken van het productie- en verpakkingsproces al voor het bakken goed en frequent reinigen, leidt tot minder nabesmetting tijdens bijvoorbeeld het afkoelen en verpakken.
Verschillende reinigingsmethodes voor de voedselproductieruimte
De keuze van de reinigingsmethode en het desinfectiemiddel hangt af van de soort voedselproductieruimte en of u de mogelijkheid heeft om droog of nat te reinigen.
Droge reiniging
Droge reiniging wordt toegepast als droge ingrediënten en droge voeding worden geproduceerd of als de apparatuur niet nat gereinigd mag of kan worden. Droge reiniging wordt vaak met de hand gedaan en is dus tijdrovender, maar voorkomt ook condensatie, waterlekken en achterblijvende plassen die uit kunnen groeien tot een besmettingsbron. Een droge reiniging is goedkoper dan nat reinigen en de ecologische voetafdruk is kleiner: u heeft geen reinigings-, spoel en afvalwater, geen reinigingschemicaliën, maar wel een lager energieverbruik.
Natte reiniging
Bij het nat reinigen worden meerdere reinigings- en desinfectiehandelingen uitgevoerd. Het begint met het verwijderen van alle aanwezige productresten en zichtbaar vuil. Daarna wordt een reinigingsmiddel aangebracht, dat na een bepaalde inwerktijd wordt weggespoeld of gespoten met water. Dan volgt een desinfectiemiddel op de schone oppervlakken, dat ook weer een inwerktijd heeft en het verwijderen van dit middel door het er af te spoelen met schoon water. Als alles goed droog is, zijn de apparatuur en de ruimte weer klaar voor productie. Ook bij natte reiniging kunt u de ecologische voetafdruk verminderen door extra tijd te nemen voor het voorspoelen. Hoe beter en nauwkeuriger u alles voorspoelt, hoe minder vuil er achterblijft, zodat er minder desinfectiemiddelen nodig zijn, maar ook minder water voor het naspoelen, waardoor u ook minder vervuild afvalwater over houdt.
Desinfectie als belangrijk onderdeel van het reinigingsproces
Een grondige reiniging doet veel, maar niet genoeg. Om het percentage aanwezige micro-organismen zo klein mogelijk te maken, is desinfecteren als afsluitend onderdeel van het schoonmaakproces essentieel. Er zijn verschillende manieren om de desinfectiemiddelen aan te brengen, bijvoorbeeld als vloeistof of als nevel. Het voordeel van nevel is dat het eenvoudiger aan te brengen is op moeilijk bereikbare plekken. Daarnaast is bij verneveling minder desinfectiemiddel nodig dan bij het op een andere manier aanbrengen van de desinfectievloeistof. Ook voor desinfectiemiddelen geldt dat de aangegeven inwerktijd essentieel is voor een optimale werking. Hetzelfde geldt voor de dosis: te weinig heeft nadelige gevolgen voor het effect, maar te veel kan achterblijven en zelfs op of in het product terecht komen.
U weet echter pas zeker dat u het goed doet als u het regelmatig controleert. Met testen en hygiënemonitoring dus. U kunt hiermee de kwaliteit van uw eindproduct waarborgen én u kunt er uitbraken van ziektekiemen mee voorkomen. Meer over hygiënemonitoring in de voedingsindustrie hoort u in onze podcast.
Voorkomen en verwijderen van biofilms
Als reinigings- en desinfectieprocedures niet effectief genoeg zijn, of als de apparatuur niet goed schoon te maken is, kunnen naast productresten ook micro-organismen zich aan de oppervlakken hechten en een biofilm vormen. Biofilms kunnen al binnen een paar uur ontstaan en groeien. Eenmaal gevormd, zijn ze moeilijk weer weg te krijgen en zijn ze een besmettingsbron voor voedingsproducten. Het gebruik van enzymen in combinatie met desinfectiemiddelen is één van de effectieve manieren tegen de al aanwezige of nieuwe biofilms. In onze podcast ‘Reinigen en desinfecteren in de voedingsindustrie’ geeft Robin Huisman van Diversey u nog meer tips.
Middelen, temperatuur, waterdruk en inweektijd reiniging productieprocessen
Bij het reinigen van de voedselproductieruimte is de juiste afstemming van vier onderdelen (circel van Sinner) essentieel:
- De te gebruiken reinigingsmiddelen (chemie)
- Temperatuur: hoe hoger de temperatuur, des te beter het resultaat
- Arbeid (mechanische actie): afnemen met een natte doek, schrobben met een borstel of een waterstraal met hoge druk
- Inweektijd (tijd): het ene reinigingsmiddel heeft meer tijd nodig om vervuiling los te weken dan het andere.
Met deze vier onderdelen kunt u variëren, maar het is belangrijk dat ze altijd in evenwicht moeten zijn. Als u iets verandert bij het ene onderdeel, dan moet u dit compenseren. Is er geen warm water? Dan kunt u dat oplossen met de andere drie: meer reinigingsmiddelen, meer kracht of een langere inwerktijd. Heeft u te weinig tijd om het middel goed in te laten werken? Dan zult u waarschijnlijk harder moeten boenen.
Schone omgeving rondom voedselproductieruimte
Bovenstaande geldt niet alleen binnen de productieruimte, maar ook voor de aangrenzende ruimtes en op de routes er naartoe. Wees dus ook alert op de omgeving rond uw productieruimte. Hoe groot is de kans dat vervuiling alsnog mee naar binnen genomen wordt en wat kunt u eraan doen om dat risico zo klein mogelijk te houden? Dat leest u hier.
Tijdgebrek groot risico voor voedselveiligheid
Voedselverwerkende bedrijven leveren een grote bijdrage aan onze voedselveiligheid. Door de aantrekkende markt draait de productie steeds langer door. Helaas wordt daardoor minder tijd ingepland voor reiniging en desinfectie en dat vormt op dit moment bij veel organisaties het grootste risico op voedselonveilige situaties, zoals microbiële besmetting of kruisbesmetting met allergenen.
Voldoende tijd nemen voor een efficiënte, goede reiniging en desinfectie en de hygiënemonitoring is essentieel en voorkomt onnodige besmettingen, voedselverspilling en reputatieschade na een eventuele terugroepactie en in het ergste geval zelfs (tijdelijke) sluiting.
Heeft u vragen of wilt u advies over reiniging- en desinfectieprocedures? Onze specialisten helpen u graag verder als u belt naar 053 - 434 43 43 of een e-mail stuurt naar [email protected].